De kredietcrisis is in volle gang en treft ons allemaal. Is het niet nu, dan is het wel over een paar jaar. Want mensen die maar blijven roepen niets te merken van de crisis, levens volgens financieel expert, en voorspeller van de kredietcrisis, Willem Middelkoop onder een steen. Maar wat is nu de huidige stand van zaken? En, belangrijker: wat zijn zijn tips om om te gaan met de huidige situatie? 'Vraag jezelf af: heb ik een echte baan, of een franjebaan?'

Dat de kredietcrisis in volle hevigheid is losgebarsten weten we allemaal. Maar wat is nu precies de huidige stand van zaken?
'De crisis is ontstaan omdat er teveel krediet is gecreëerd. Men creëerde geld uit niets en daardoor is de economie oververhit geraakt. En dat lossen we nu op door nóg meer krediet te creëren. Dat is een vlucht naar voren die helemaal niks oplost. Er zijn maar een paar mensen die het systeem begrijpen en inzien hoe erg het allemaal écht is. Dat zijn ook de mensen die het op kunnen lossen. Maar wat gebeurt er? Die mensen zijn nu bezig met schijnbewegingen, met nepoplossingen. Het lijkt alsof ze bezig zijn het probleem goed aan te pakken, maar in feite weten ze dat het een onoplosbaar probleem is.'


Als zo'n situatie onoplosbaar is, wat moet er dan gebeuren? Er zullen toch op de een of andere manier stappen moet worden ondernomen.
'Wat je eigenlijk nodig hebt, is dat je de natuur de boel laat corrigeren. Maar het is inmiddels zover opgeblazen. Als je de natuur dat op laat lossen, dan stort het hele systeem onherroepelijk in. Kijk maar naar wat er in de Sovjet Unie is gebeurd. We willen natuurlijk niet dat het systeem instort, dus je doet alles in je vermogen om dat te vermijden. Maar zoals gezegd is dat een achterhoedegevecht, waardoor het lijkt alsof er oplossingen komen. Maar het is in feite een systeem dat in reservetijd speelt. Er zijn in de loop der tijd al 220 geldsystemen in de wereld ingestort. En ons huidige geldsysteem is internationaal: dat heeft dus een wereldwijde instorting tot gevolg. In feite is het ook al ingestort, want het hart van ons systeem is Wall Street en je ziet wat daarmee gebeurd is. Dan zou je uiteindelijk overblijven met zoiets als ruilhandel. Maar een nieuw systeem zal er wel moeten komen. En voor een nieuw systeem heb je eerst de puinhopen van een oud systeem nodig.'

Blijkbaar wil die wetenschap er bij de meesten nog niet in. Wat zal er naar verwachting binnen nu en vijf jaar gaan gebeuren?
'Binnen nu en vijf jaar zullen we waarschijnlijk de ineenstorting hebben kunnen keren door het inzetten van veel maatregelen. Ik verwacht dat we de geldpers op een ongekende manier aan zullen zetten, waardoor je het probleem in feite alleen maar groter maakt. Daar zijn ze nu in Zimbabwe bijvoorbeeld ook mee bezig. Over een paar jaar krijg je dan te maken met hyperinflatie: niemand vertrouwt nog geld. En als je geld gaat wantrouwen ga je dat van de bank halen en er veilige dingen van kopen, zoals goud. Ik zeg altijd maar: 'Goud is niet bij te drukken'.

Hoe is het eigenlijk mogelijk dat zoveel mensen in een ernstige situatie als deze maar blijven roepen dat ze niets merken van de crisis?
'Er zijn nu nog een hoop verwende mensen die altijd hun geld overgemaakt krijgen die roepen dat ze er niks van merken. Kijk, als je normaal leeft en je hebt je baan nog, dan merk je er inderdaad niets van. Je krijgt nu een tweedeling: die van de have's, en die van de have not's. Als je alles nog hebt heb je er anno nu alleen maar voordeel van: zaken als vliegen en restaurants worden goedkoper. Maar als je zelf detaillist of restauranthouder bent merk je er dus wel degelijk wat van. En kijk eens naar Amerika: daar zijn inmiddels de grootste autoproducenten en hypotheekbanken genationaliseerd! En dan hier maar lekker roepen: 'ik merk niks van de crisis'. Kijk eens om je heen. Onder welke steen leven die mensen? Ik noem dat gewoon grote kleuters. Als de wereldhandel met elf procent in een jaar daalt, en de autoverkopen met 40 procent... dan kun je niet volhouden dat er niks aan de hand is.

Wat zijn je tips voor mensen om het beste om te gaan met de crisis, op het gebied van werk?
'Allereerst, en dat is niet werkgebonden, maar verkoop je huis. En heel snel. Hetzelfde geldt voor een baan: vind er een, en vind hem nu! Ga niet denken dat je hem volgend jaar wel vindt, want dan wordt het heel moeilijk. Het wordt echt alleen maar erger. de huidige generatie tussen de 20 en de 30 heeft zoiets ook nog nooit meegemaakt: het is dan ook de meest verwende generatie ooit. Ze zijn opgegroeid in een tijd dat er altijd werk was. Maar zij moeten zichzelf nu het volgende af gaan vragen: heb ik een echte baan, of een franjebaan? En met franjebanen bedoel ik bijvoorbeeld vage functies in de media, of redacteur bij een of ander nietszeggend televisieprogramma. Dat kan snel op losse schroeven komen te staan. Kijk maar naar een programma als Life & Cooking: dat wordt gesponsord door Unilever. Nu gaat dat slecht, en wordt dus ineens de stekker uit het programma getrokken. Al die mensen zijn dan hun baan kwijt. Ik zou zeggen: word ambtenaar.'

Dat is voor veel mensen juist niet meteen een aanlokkelijke baan.
'Klopt. Jullie generatie wil alleen maar doen wat ze leuk vinden, en 'het maken'. Logisch, want dat kon ook altijd. Iedereen kon doen waar ie zin in had: werk was er toch wel. Er zijn in korte tijd maar liefst 800.000 zzp'ers bijgekomen. Maar dat zijn allemaal mensen die in feite geen enkel recht hebben op werk, of bijstand. Het zijn allemaal freelancers. Ik heb vrienden een jaar geleden al de tip gegeven om gewoon bij de gemeente te gaan werken. Dat is tenminste veilig.'

Voor de mensen die desalniettemin zzp'er willen blijven: wat wil je ze meegeven?
'Hou zoveel mogelijk ijzers in het vuur. Ga niet lui zitten doen en denken 'er komt wel weer wat'. Bouw alvast een reserve op door hard te werken. Ik heb het nu zelf ook drukker dan ooit, maar er gaan zeker dingen wegvallen. En daarom heb ik zelf dus ook meerdere ijzers in het vuur gehouden. Mijn belangrijkste service was een tipservice voor beleggers, ik had al verwacht dat dat minder zou worden, en dat wordt nu ook bevestigd. En voor de mensen die wel een vaste baan hebben ergens: zorg dat je onmisbaar bent in je functie. In een hoogconjunctuur maakt het niet zoveel uit of je uitblinkt. Nu gaan bedrijven steeds selectiever worden, en kritisch kijken of je echt wel wat kan. Zorg verder dat je flexibel bent. Koop nu geen huis, zeker niet als je het oude nog niet hebt verkocht. En ook: ga niet scheiden... Dan moet je je huis verkopen, en je verliest ook nog eens een deel van je inkomen. Dat is een van de duurste vergissingen die je kunt maken.'

Tot slot: hoelang verwacht je dat de grootste ellende nog gaat duren?
'Zolang ik nog leef gaan we in ieder geval te maken krijgen met de gevolgen van het afwikkelen van de excessen van de hoogconjunctuur. Die moet je allemaal gaan verwerken. In Japan begonnen ze daar in 1990 mee... daar zijn ze nu 19 jaar later nog niet mee klaar. Het gaat zeker tientallen jaren duren. Dat zal niet altijd resulteren in diepe, diepe crisis, maar volgens mij gaat het wel ernstiger worden. Dit is zeker niet binnen 2 of 3 jaar voorbij.'

Hans van Lissum, juni 2009