Terwijl banken omvielen en beurzen kelderden, had Wouter Bos op Prinsjesdag vooral goed nieuws te melden. Zijn begroting kon tegen een stootje, meende de minister van Financiën bij de presentatie van de Miljoenennota.

De komende jaren zouden we onverminderd overschotten op de begroting zien. Sinds gisteren kan die Miljoenennota definitief bij het grofvuil. Na het omvallen van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers halverwege september zijn de vooruitzichten in hoog tempo verslechterd.

Volgens de nieuwste ramingen van het Centraal Planbureau krimpt de Nederlandse economie in 2009 met 0,75 procent. Begin september gingen de rekenmeesters van het kabinet nog uit van een groei van 1,25 procent. De mooie plannen van Bos - inclusief begrotingsoverschotten - zijn ingehaald door de kredietstorm. Bos heeft zich te rijk gerekend.

De aardgasbaten vallen de komende jaren tegen door de scherp gedaalde olieprijs, de belastinginkomsten komen lager uit door dalende bedrijfswinsten en zuinige consumenten en de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen zullen stijgen.

De komende twee jaar loopt de werkloosheid volgens het CPB gestaag op naar 6,5 procent in 2010. Dat betekent 200.000 werklozen erbij. De eerste tekenen van een heftige recessie werden de laatste weken al zichtbaar. Autofabrikant NedCar en truckproducent DAF stuurden hun uitzendkrachten naar huis. Staalconcern Corus moet waarschijnlijk vijfduizend man op straat zetten.

Het vertrouwen van bedrijfsleven en consumenten zakte onlangs naar nieuwe dieptepunten. En de pensioenfondsen komen geld tekort. Werknemers krijgen in 2009 nog een doekje voor het bloeden: ze hoeven geen WW-premie meer te betalen.

Sinds de derde dinsdag in september hield Bos vol dat de begroting overeind zou blijven. Dat is met de nieuwste ramingen van het CPB voorbij. Het begrotingsoverschot van 1,1 procent dat Bos op Prinsjesdag incalculeerde, slaat om in een tekort van 1,2 procent in 2009 om op te lopen tot 2,4 procent in 2010.

De overheid krijgt door de economische malaise minder binnen dan eruit gaat. Niet verwonderlijk dat oppositiepartijen roepen dat de begroting op de schop moet. Daar komt bij dat in het coalitie-akkoord is beklonken dat het kabinet extra gaat bezuinigen als het tekort door de grens van 2 procent heen schiet.

Het anders kritische CPB is terughoudend. "Bezuinig niet te snel", waarschuwt directeur Coen Teulings. "Dat zorgt alleen maar voor meer paniek." Daarmee slaat het Planbureau een andere weg in. Bij de raming in september schreef het CPB nog dat tegenvallers in latere jaren onvermijdelijk leiden tot ombuigingen. Met andere woorden: bezuinigen wordt dan bittere noodzaak.

Als het aan het CPB ligt, zet het kabinet het gevoerde beleid gewoon door. De gevolgen van de kredietcrisis kunnen namelijk best nog een stukje slechter uitpakken, vreest Teulings. De consument en het bedrijfsleven dan met een lastenverzwaring opzadelen, bijvoorbeeld door hogere belastingen, kan wel eens funest uitpakken voor de toch al kwakkelende economie. Het begrotingstekort moet maar even wachten.