Bezorgde burgers circuleren een satirisch pamflet tegen de registratiezucht van Balkenende-IV. Dat de overheid vervolgens strafrechtelijke stappen neemt, is een beetje eng. 

Wanneer wordt het eng dat de overheid veel over u weet?

Is dat nadat duidelijk is geworden dat de overheid allerlei intieme details over uw kinderen bijhoudt in de eufemistisch betitelde Basis Dataset Jeugdgezondheidszorg (pdf)?

Is dat nadat er een OV Chipkaart wordt ingevoerd waarbij u verplicht bent uw rijgedrag te laten registreren, ook al heeft u een jaarkaart? Zulks op straffe van een boete?

Is dat nadat minister Klink probeert het Elektronisch Patiëntendossier alvast in te voeren, voordat de zorgverleners die ermee moeten gaan werken allemaal aan boord zijn?

Is dat nadat in Amsterdam het kentekenparkeren is geïntroduceerd, waarbij de gemeente tot 2 dagen nadien kan zien wie welke auto precies waar heeft geparkeerd, en voor hoe lang?

Is dat nadat in nieuwe paspoorten verplicht een vingerafdruk wordt opgenomen? Vingerafdrukken die straks in een centrale database zullen worden opgeslagen? Vingerafdrukken die straks wellicht zullen worden vervangen door irisscans?

Geen van allen
Is dat na de aankondiging van de kilometerheffing, de afluistermanie bij het Openbaar Ministerie, of een van de vele andere privacygevaren op deze handige lijst van het blog Sargasso?

Wat mij betreft geen van allen. De overheid mag best het nodige over me bijhouden. Maar dan wel op een aantal voorwaarden.

Nederig
Zo moet de informatie een duidelijk doel hebben, moet ik geïnformeerd worden over wat er mee gebeurt en wie er toegang toe heeft, moet er correctierecht zijn, en een onafhankelijke waakhond die meer is dan een papieren tijger, maar actief in de gaten houdt of de regels netjes worden gevolgd zodat we er bijvoorbeeld snel achterkomen als 85 procent van onderzochte gemeentes privacyregels aan z’n laars lapt.

De belangrijkste voorwaarde laat zich echter niet in een wettelijk voorschrift vangen: de overheid moet door haar nederige en dienstbare houding laten blijken dat ze niet gevaarlijk is, maar voor alles het belang van de burger hoger acht dan dat van zichzelf.

Burgerlijke vrijheden
Wanneer wordt de registratiedrift van de overheid dus eng? Wat mij betreft wanneer een overheid laat blijken grondrechten in de praktijk niet te respecteren, en geen kritiek op het eigen beleid kan incasseren.

Het kabinet Balkenende-IV faalt op beide punten. Het klassieke voorbeeld van het gebrekkige respect voor grondrechten van deze regering, is Gregorius Nekschot.

Diens arrestatie zegt weinig over privacy maar veel over hoe deze regering burgerlijke vrijheden beschouwt: in tijden van vermeende nood mag je ze blijkbaar negeren.

Agressieve houding
Minstens zo beangstigend is de agressieve houding van het kabinet tegenover criticasters. Dan heb ik het niet over een verkrampte Balkenende die verslaggevers in de lamellen laat gooien, en tegenover een boze oppositie tijdens de algemene beschouwingen niet veel verder kwam dan wat slappe jij-bakken.

Dan heb ik het wel over Jan Peter Balkenende die, in een tijd dat het economisch slecht gaat met de pers, een nieuw innovatief opinietijdschrift voor de rechter sleepte wegens satire. En dat zelfs tot tweemaal toe.

Naar de politie
En dan heb ik het ook over staatssecretaris Ank Bijleveld die, geconfronteerd met een scherpe satire op het privacybewustzijn van dit kabinet, meteen naar de politie stapte.

Toegegeven, de actie van de groep die zich ‘Het Nieuwe Rijk’ noemt is niet bijzonder smaakvol. In de folder wordt het burgerservicenummer vergeleken met de tatoeages uit Nazi-concentratiekamp Auschwitz. Onzin: er gaapt gelukkig een grote kloof tussen het kabinet Balkenende-IV en het kabinet Hitler-1.

Goede smaak
Maar de overheid, zeker een dienstbare, gaat niet over goede smaak. Dat Bijleveld niet even twee tellen nadenkt waarom de scherpe pro-privacyfolder is gemaakt, maar gelijk overgaat tot repressieve actie, maakt me banger dan herlezing van Orwells Nineteen Eighty-Four.

Hoe ondemocratischer een land, hoe slechter de machthebbers kritiek en hoon verdragen. Het omgekeerde is daarmee overigens nog niet waar. Niet iedereen met lange tenen is een dictator in de dop.

Maar overgevoeligheid maakt je wel ongeschikt om in een democratie te leiden. Laat staan om over uw en mijn gevoelige gegevens te mogen beschikken.