Buitenaards leven is leven waarvan de oorsprong buiten de Aarde ligt. Het bestaan hiervan is zuiver hypothetisch; er is nog geen enkel bewijs voor gevonden.

 Kans op buitenaards leven

Over de mogelijkheid van buitenaards leven lopen de meningen sterk uiteen. Sommige astronomen schatten de kans hoog in. Deze kans hangt samen met het aantal planeten in het heelal. Nu recentelijk is aangetoond dat rond vele sterren planeten cirkelen, lijkt dit aantal zeer hoog te zijn. Het aantal sterrenstelsels loopt in de miljarden en elk sterrenstelsel bestaat zelf uit miljarden sterren. Het is daarom aannemelijk dat het getal aan planeten in de biljoenen kan lopen.

Afhankelijk van de vraag wat de juiste omstandigheden zijn om leven mogelijk te maken, bijvoorbeeld de aanwezigheid van water, zal het aantal planeten met leven variëren van één, de Aarde zelf, tot mogelijk honderden miljoenen. De factoren die leiden tot een ruwe schatting van het aantal planeten met (intelligent) leven, zijn bijeengebracht in de Vergelijking van Drake. Zo redenerend zou het heelal vol van leven moeten zijn. Inmiddels heeft echter de mening postgevat dat buitenaards leven - zo het bestaat - in onze Melkweg niet echt welig tiert en bijzonder lastig is te vinden. Die mening is mede gebaseerd op de Fermiparadox, die stelt dat als er zoveel leven in het heelal is te vinden, het vreemd is dat wij daar niets van merken. Het blijft oorverdovend stil.

 Zoektocht naar buitenaards leven

Op dit moment wordt er op twee manieren naar buitenaards leven gezocht. Binnen ons zonnestelsel speuren ruimtesondes naar plaatsen die voor leven geschikt kunnen zijn (planeet Mars, Saturnusmaan Titan, Jupitermaan Europa). Het gebied buiten ons zonnestelsel wordt hiervoor afgezocht met radiotelescopen voor het detecteren van radiogolven waarin mogelijk signalen verborgen kunnen zijn die wijzen op een intelligente bron. SETI is een project dat opgezet is om hier specifiek naar te zoeken.

Aangezien tot op heden in ons zonnestelsel geen buitenaards leven is aangetoond, zal dit waarschijnlijk alleen buiten ons zonnestelsel kunnen worden gevonden. Dit zal alleen door middel van radiotelescopen en ruimtekijkers in een baan om de Aarde kunnen gebeuren omdat de werkelijk astronomische afstanden tussen de sterren (gerekend in lichtjaren), een reis naar een andere ster binnen een redelijke tijdspanne onmogelijk maakt. Waren wij in staat met de lichtsnelheid te reizen, dan zou een expeditie naar de dichtstbijzijnde ster, Proxima Centauri, die op een afstand van 4,3 lichtjaar staat, ongeveer 4,3 jaar duren. Willen wij dat proberen met de huidige rakettechnologie met chemische aandrijving, dan zal een ruimtesonde met een snelheid van 50.000 km/u er bijna 90.000 jaar over doen.

 Probleem bij doelbewust gestuurde radioboodschap

Wanneer een planeet of een groep planeten een (theoretische) kans maakt op intelligent leven, kan men vanaf de Aarde een radioboodschap sturen, die daar over vele jaren zal aankomen. Als dat wordt opgevangen en begrepen, weten zij dat er ook op de Aarde leven is en kunnen ze misschien iets terugzenden. Daarbij doet zich echter een probleem voor:

De kans dat buitenaardse wezens net zo intelligent en op technologisch gebied net zo ver zijn als wij, is zeer klein. De buitenaardse wezens kunnen minder ver ontwikkeld zijn, zodat zij onze radioboodschap niet ontvangen. Immers, het leven op Aarde bestaat zo'n 3,5 miljard jaar, maar het gebruik van radiogolven voor het verzenden van boodschappen is pas iets meer dan honderd jaar mogelijk. Als buitenaardse wezens daarentegen verder ontwikkeld zijn, gebruiken ze misschien geen radio meer en zijn ze niet langer geïnteresseerd in intelligent leven dat zich - in hun ogen - nog van zo'n primitief communicatiemiddel bedient.

Bewoonbare zone in een zonnestelsel

Een reeks van theoretische bewoonbare zones bij sterren van verschillende massa (ons zonnestelsel in het midden). Niet op schaal.

Bij de zoektocht naar buitenaards leven gaat men ervan uit dat veel plaatsen hiervoor niet geschikt zijn. Om geschikt te zijn, moet een planeet zich in een bewoonbare zone bevinden. In de astronomie is een bewoonbare zone (Habitable Zone, HZ) een gebied in de ruimte waar de omstandigheden ongeveer overeenkomen met die van de ruimte waarin de Aarde en Mars zich bevinden.

Er zijn twee voorwaarden waaraan voldaan moet zijn voordat een gebied mogelijk leven kan voortbrengen. Enerzijds spreken astronomen over de circumstellar habitable zone (CHZ) en anderzijds over de galactic habitable zone (CHZ). De Habitable Zone (HZ) wordt ook aangeduid als leefzone, Green Belt, of de Goldilocks zone (omdat het niet te koud of te warm is, maar juist goed. In ons zonnestelsel is die bewoonbare zone 0,95 tot 1,37 Astronomical Units (AU).

 Circumstellar Habitable Zone (CHZ)

In de figuur hiernaast is de theoretische bewoonbare zone aangegeven voor sterren met een verschillende massa (de massa van de Zon is 1 in de verticale as).

Ons zonnestelsel is in de middelste lijn weergegeven als voorbeeld (niet op schaal). Volgens dit diagram is in ons zonnestelsel dus alleen leven mogelijk op de Aarde, en niet op Mars of Venus. Voor zwaardere sterren is de bewoonbare zone verder van de ster, voor lichtere sterren is de bewoonbare zone dichter tegen de ster.

Galactic Habitable Zone (GHZ)

Ook de plaats van een zonnestelsel binnen een sterrenstelsel moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om de kans op het ontstaan van leven zo groot mogelijk te maken. Enerzijds moet een planetensysteem zich voldoende dicht bij het galactisch centrum bevinden opdat er voldoende zware elementen aanwezig zijn om rotsvormige planeten te kunnen vormen, en complexe moleculen die theoretisch gezien tot abiogenese zouden kunnen leiden. Anderzijds moet een zonnestelsel zich ver genoeg van het galactisch centrum bevinden om inslagen van kometen en planetoïden te vermijden, evenals ontmoetingen met passerende sterren en stralingsuitbarstingen van supernova's en zwarte gaten in het midden van een sterrenstelsel.